‘Cep’te kaçak patlaması var

Son yıllarda cep telefonu fiyatlarında yaşanan süratli artış, taksit sonu ve yüksek IMEI kayıt fiyatları, Türkiye'de akıllı telefon pazarında değerli değişimlere yol açtı. Türkiye'de yıllık satılan cep telefonu sayısı 2019 yılına kadar 12 milyon düzeylerindeydi. 2019'da taksit hududunun gelmesi, vergi oranlarının artırılması ve yolcu beraberinde getirilen cep telefonlarında IMEI kayıt fiyatının süratle artmaya başlaması, istikrarları değiştirdi. Gelişmeler, yasa dışı yollarla yurda giren cep telefonunda patlamaya yol açtı. Ticaret Bakanlığının yakalama yapılan eşya bilgilerine nazaran 2019 yılında 16 bin 178 olan kaçak cep telefonu sayısı 2020'de 34 bine, 2021'de 38 bin 472'ye, 2022'de 25 bin 890'a 2023'te 57 bin 533'e çıktı. Bu yılın ocak-ağustos periyodunda ise kelam konusu sayı 127 bin 438'e çıkarak son 3 yılın toplamını geride bıraktı. Yakalanamayan cep telefonu sayısının ise bu ölçünün çok daha üzerinde olduğu iddia ediliyor. Yakalanan ölçünün ise yıl sonunda 200 bin hududuna dayanması bekleniyor.

Kayıt dışı telefonların artmasını pahalandıran Taşınabilir İrtibat Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş İnsanları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, "Maalesef vergi oranlarının yüksek olması, alım gücünün azalması, taksit kısıtlaması üzere nedenlerle teknolojiye ulaşımın zorlaşması ve yolcu beraberinde gelen aygıtlardaki düzenlemenin suistimal alanına dönüşmesi üzere sebepler karşımıza çıkıyor" dedi. Turnacı, makul vergiler ve ulaşımı kolaylaştıracak taksit avantajları oluşturulduğunda daldan elde edilen vergi gelirinin artmasının yanı sıra vatandaşın teknolojiye daha kolay ulaşacağını bunun da istihdam ve sektörel gelişime katkı sağlayacağını anlattı.

Yüksek fiyatlar yenilenmiş cep telefonu pazarında büyümeyi sağladı. Turnacı, geçen sene 300 bin adet düzeylerinde olan yenilenmiş aygıt pazarının bu seneyi 600 bin düzeylerinde kapatacağını ve artışın katlanarak devam edeceği öngörüsünde bulundu.

Satışlar 2 milyon adet azaldı
Kaçak girişler artarken cep telefonu satışları ise süratli azaldı. Türkiye İstatistik Kurumu bilgilerine nazaran 2020'de 9 milyonu aşkın cep telefonu ithal edilirken bu sayı 2021'de 4,3 milyona, 2022'de 3,2 milyona geriledi. 2023'te yine 5,1 milyona çıkan ithalat, bu yılın ocak-ağustos devrinde geçen yılın birebir periyoduna yüzde 9,7 gerileyerek 2,9 milyona düştü. MOBİSAD Başkanı Turnacı, Türkiye'de 2019 yılına kadar yılda ortalamada 12 milyon adet cep telefonu satıldığını, pandemi ile birlikte talep artsa da bunun daha çok kayıt dışı tarafı beslediğini söyledi. Bu yıl yasal kanallar ile satılan cep telefonu pazarının 10 milyona gerilemesinin beklendiğini kaydeden Turnacı, "Legalyolcu beraberi ve kayıt dışı ile bu sayının çok daha yüksek olduğu karşımıza çıkıyor" dedi.

"Taksit hududu 30 bin TL'ye çıkarılmalı"
Cep telefonuna taksit uygulamasının vatandaşın teknolojiye erişimini kısıtladığını vurgulayan Turnacı, "Cep telefonu üreticileri 12 bin TL sonuna yönelik kalitesi çok daha düşük ve kullanım ömrü görece kısa olan cep telefonlarını önceliklendirmeye başladı. Dış ticaret datalarına nazaran cep telefonlarının ithalattaki hissesinin hala çok düşük olduğu göz önünde bulundurulmalı, OVP'deki kur beklentileri de dikkate alınarak taksit hududu baremi 30 bin TL'ye yükseltilmeli. Şu an piyasada vatandaşların 12 taksitle alabileceği yeni teknolojileri destekleyen cep telefonu modeli neredeyse yok. 5G ihale planının açıklanmaya hazırlandığı günümüzde en azından bu esneklik 5G uyumlu aygıtlar için mutlaka uygulanmalı."

¦ "Faturalardaki artışın sebebi operatörler değil"
Son devirde tüketici nezdinde çok konuşulan yüksek operatör fiyatlarını da pahalandıran Turnacı, düzgün tahlil etmeden oluşan linç kültüründen ötürü ıstırap duyduklarını belirterek, "Operatörlerimize yapılan tenkitleri ayrıntılıca inceledik. Şikayetleri incelediğimizde geçmişte taahhüt verilerek enflasyona karşı müşterilerin korunduğu ve 24 aya varan müddetlerde bu taahhüt sayesinde aslında oluşan hiçbir fiyat artışının yansıtılmadığı karşımıza çıkıyor. Vatandaşlarımız bu muahede sayesinde artışlardan korunduklarını göz arkası ederek son faturası ile taahhüt bitimindeki yeni faturasını kıyaslamasından şikayet oluşturuyor. Halbuki bu mühlet zarfında operatörler ekonomik olarak olumsuz etkilenirken vatandaşın avantajı olmuş. Eylül 2024 datalarına nazaran TÜFE oranı yüzde 49,38 iken haberleşme enflasyonu ise yüzde 36,64 olarak açıklandı. Ayrıyeten dalda son 3 yılda vergi yükü yüzde 479 arttı. Öte yandan abone başı ortalama gelir pahası Avrupa ortalamasında 17,26 Euro iken Türkiye'de 4,46 Euro düzeyinde. İsteğimiz vatandaşlarımızın makul ve uygun fiyatlara hizmet almasıdır lakin bu oluşan şikayetlerin sebebinin kesim ve operatörler olmadığını düşünüyoruz" biçiminde konuştu.

YENER KARADENİZ / EKONOMİM

Yüksek vergi ve IMEI kayıt fiyatının yanı sıra taksit hududu cep telefonunda meşru yolu tıkarken yasa dışı kanalda patlamaya yol açtı. 8 ayda ithalat yüzde 9,7 düşüşle 2 milyon 952 bin adede gerilerken, ele geçirilen kaçak cep telefonu sayısı son 3 yılın toplamını geride bıraktı.