ABD seçimi sonucu Türkiye için değerli sonuçlar yaratabilir. Yeni ABD Lideri’nin izleyeceği siyaset, Türkiye-ABD münasebetleri açısından yeni bir devri de başlatabilir.

Önce yakın devirde Türkiye-ABD bağlantılarında neler yaşandı ona bakalım;

Sandıklar açılırken, Lider seçilmesini kesin gözüyle bakılan Donald Trump’ın misyon periyodunda, Türkiye-ABD münasebetleri dalgayı seyir izledi.

TRUMP SEÇİLİRSE TÜRKİYE NASIL ETKİLENİR?

Donald Trump’ın birinci Başkanlık periyodunda ülke içerisinde getirdiği kısıtlamalar ABD’de ve dünya genelinde büyük tenkitler aldı. Trump’ın Türkiye’ye yönelik siyasetini tahlil etmeden evvel, birinci başkanlık devrinde izlediği siyasetlere bakmak gerekebilir..

ABD’nin Trump öncesinde de, Afganistan ve Irak’a demokrasi götürmedeki başarısızlığı biliniyor.

Washington’ın Mısır’da 2013 yılında gerçekleşen askeri darbeyi desteklemesi ve Trump periyodu sonunda 6 Ocak 2020 tarihinde yaşanan ABD Kongresi baskını, ülke içerisinde giderek artan popülist ve ayrıştırıcı telaffuzlarla birlikte liberal idare modelinin kendi içerisinde yaşadığı meşruiyet krizini ortaya koymaktaydı.

Özellikle Trump’ın kürtaj, eğitim ve hudut güvenliği konusundaki siyasetlerini eleştiren Demokrat Lider adayı Harris, eski Başkan’ın 6 Ocak 2021 Kongre baskınındaki rolüne de dikkat çekti.

Trump’ın başkanlığı devrinde dünyada neler yaşandı ve nasıl bir siyaset izlediğine ana başlıklarıyla bakmak gerekli:

– Donald Trump idaresi, ulusal çıkarları ön planda tutarak, çok taraflı muahedeler ve memleketler arası iş birliklerini sorguladı. NATO’yu masraf kapısı olarak gördü.

– Trump idaresinin göçmenlik ve iç siyaset uygulamaları, sistematik ayrımcılığa ve insan hakları ihlallerine yol açtığı istikametinde geniş çapta tenkitlere neden oldu.

– Amerika içerisinde “biz ve onlar” telaffuzları altında söz edilen kümeler ortasında siyahî ırk da yer almaktaydı.

– Trump, medya ve basın organlarını sıkça amaç almış ve “sahte haber” olarak isimlendirdiği haberlerle uğraş etmiştir.

Trump’ın Başkanlığı sırasında ortaya çıkan COVID-19 pandemisi ise dünya genelinde ve ABD’de büyük bir kriz yarattı. 2019 yılında tüm dünyayı tesiri altına alan COVID-19 salgını, demokratik devletlerin başarısızlığını ortaya koyarak, sonların daha bariz hale gelmesine ve bencil davranışların daha ön plana çıkmasına yol açtı

– Donald Trump’ın Müslümanlara yönelik artan hareketleri, İslamofobinin yükselişi, ayrımcılık ve ırkçılığın yükselişinin bir sonucu olarak görüldü.

TRUMP BİRİNCİ DEVİRDE TÜRKİYE’YE NASIL BAKTI?

Trump, Türkiye ile âlâ münasebetler kurmaya çalışsa da, 4 yıllık mühlet içerisinde ülkeye yönelik artan yaptırım hareketleri ve sert telaffuzları ile dikkat çekti. Trump periyodunda Türk-Amerikan ilgilerinin zayıfladığına ait yorumlar yapıldı.

Trump’a selefi Barack Obama’dan miras kalan en kıymetli meselelerden biri, ABD’nin “DEAŞ/IŞİD ile mücadele” mazeretiyle Suriye’de YPG/PKK terör örgütüne verilen takviye oldu.

BRUNSON KRİZİ YAŞANDI

İkili münasebetlerde ön plana çıkan değerli bir husus ise Rahip Brunson’ın tutuklanmasıydı. Brunson davasında mahkeme, üç sefer tahliye talebini reddedip 25 Temmuz 2018’de de Brunson’ın mahpus cezasını mesken hapsine çevirince, devrin Lider Yardımcısı Mike Pence ve Trump, Türkiye’ye yönelik yaptırım tehdidinde bulundu. 2018’de ise, Beyaz Saray, tekrar Brunson davası nedeniyle Türkiye’ye yönelik çelik ve alüminyumda gümrük vergisinin iki katına çıkarıldığını duyurmuştu.

TRUMP İLE S-400 KRİZİ YAŞANDI

Washington ile Ankara ortasında son yılların en derin krizi, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini almasıyla başladı. Bu devirde yaşanang elişmeler ana başlıklarıyla şöyle oldu:

– Türkiye’nin NATO üyesi olmayan bir ülke ve hatta en büyük tehdit olarak tanımlanan Rusya ile yaptığı S-400 mutabakatı, ABD tarafından büyük bir yaptırım (CAATSA) ile sonuç buldu.

– Pentagon, 17 Temmuz 2019’da Kongre’nin baskısıyla Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programı iştirakini askıya aldığını açıkladı. Donald Trump, Türkiye’ye yönelik olumlu yaklaşımına karşın 4 yıllık vazife sürecinde, ikisi Brunson davası, ikisi S-400 alımı, biri de YPG/PKK’ya yönelik operasyonlar olmak üzere “Türkiye’ye 5 defa yaptırım uygulamış ABD Başkanı” olarak tarihe geçti.

– İkili bağlantıların geleceğine en büyük darbe ise FETÖ olayları tarafından gerçekleşti. Bu örgütün, 15 Temmuz 2016 askeri darbe teşebbüsüne kadar varan faaliyetleri de iki ülke ortasındaki alakalarda 4 yıl boyunca masaya gelen mevzu oldu. Fethullah Gülen Terör Örgütü (FETÖ) kurucusunun ABD’den iadesi 7 sefer istenmesine karşın olumsuz sonuçlandı. Trump’ın, Türkiye’ye yönelik, nispi olumlu yaklaşımına karşın iki ülke ortasında son yılların en derin çatlakları ve en çalkantılı bağları Trump devrinde meydana geldi.

TRUMP SURİYE’DEN ÇIKABİLİR Mİ?

Analizlerde, Trump idaresinde Washington’ın Suriye siyasetinde Türkiye’nin istek ettiği birtakım değişikler olabileceği belirtiliyor. Bunların ortasında ABD’nin YPG’ye dayanağını çekmesi ve Suriye’den çekilmesi var. Trump’ın bu tarafta niyet beyanı olmuş olsa da o devir birinci devrinde bu kararlar, o idaredeki yetkililer tarafından bloke edilmişti, yeni devrinde bu husustaki kararları merak edilecek

Sözde Ermeni Soykırımı savlarına yönelik siyasetler, F-35’lerin satışına yönelik kısıtlama, S-400’ler konusunda uygulanan yaptırımlar, FETÖ’cülerin iadesi, Kıbrıs sorunu, İsrail’e yönelik artan ABD takviyesi en kıymetli başlıklar ortasında yer alacak. Trump’ın Ukrayna Savaşı’nı bitirmeye yönelik artan telaffuzları Ankara’nın dikkatini çekerken, ABD’nin İsrail’e yönelik tavrı da yakından izlenecek değerli bir husus olacak.