0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Türkiye’de son periyotta bozulan yabancı direkt yatırımlar görünümündeki bilakis tesir devam ediyor. 2024 yılı Şubat ve Mart aylarının akabinde Ağustos ayında ödemeler istikrarı hesabına nazaran Türkiye, net yatırım ihraç eden bir ülke oldu. Bu durum, gayrimenkul, tasfiye vb. tüm ögeler dahil Türkiye’ye 1 ayda gelen net yabancı direkt yatırım toplamından daha fazla fiyatta yurt dışına direkt yatırım gitmesi manasına geliyor.

Ödemeler istikrarında bu halde yapılan hesaplamaya nazaran Türkiye hala yıllık ve periyotluk bazda yabancı direkt yatırımda fazla veren, yani gelen yatırımın, giden yatırımdan daha fazla olduğu bir süreci yaşıyor. Fiyat bakımından 4 milyar dolarlara kadar düşmüş olsa da fazlalık sürüyor lakin milletlerarası direkt yatırım hesaplama modelinde kullanılan netleştirmeler yapılmadan ve son devirde Türkiye açısından hem gelen, hem de giden gayrimenkul yatırımları dışarıda bırakılarak yalnızca “net sermaye” giriş-çıkışına bakıldığında, görüntü son 30 yılın en istikrarsız durumuna geldi.

Yabancı direkt yatırımlar ödemeler istikrarındaki netleştirmeler dışında, memleketler arası istatistiklerde, ülkedeki yerleşik bireylerin (şahıs ve şirket) yatırım nitelikli olarak bulundukları ülkelerden öbür ülkelere yaptığı yatırımlardan izleniyor. Gayrimenkul alımları ve başka sermaye olarak isimlendirilen kalemler dahil edilerek, ülkeye gelen ve giden yatırımlar -net varlık edinimi (giden), net yükümlülük oluşumu (gelen)- farkı olarak memleketler arası yatırımların fiyatı hesaplanıyor. Bunun içinde direkt ekonomik faaliyet için gelen yatırım ve tıpkı devirde birebir nitelikteki yatırımlardan yapılan tasfiyeler netleştirilerek “sermaye” yatırımı hesaplanıyor ve milletlerarası standartlardaki yabancı direkt yatırım bu kalemde izleniyor. Ticaret Bakanlığı da istatistiklerinde gayrimenkul dahil edilerek net yükümlülük oluşumu altında bu kalem gösteriliyor.

1984 yılından bu yana en yüksek seviye
EKONOMİ’nin derlediği bilgilere nazaran, yabancı direkt yatırım istatistiklerinde, gayrimenkul ve başka sermaye dahil edilerek bakıldığında (net varlık edinimi, net yükümlülük oluşumu) istatistiklerde gelen ve gideninin yer aldığı 1984 yılından bu yana, giden yatırımın, gelen yatırıma oranının en yüksek olduğu düzeylere ulaşıldı. 2023’ün tamamında, Türkiye’ye gelen her net 100 dolarlık yabancı direkt yatırıma karşılık, 55,99 dolar yurt dışına net direkt yatırım gitti. 2024 Ocak-Ağustos periyodundaki 8 ayda ise gelen her 100 dolarlık yatırıma karşılık, 59,17 dolar yatırım yurt dışına yapıldı.

Gayrimenkul ve öteki sermaye (ana şirketlerin yabancı ülkedeki kendi şirketine verdiği borç-kredi) dışarıda bırakılarak, tasfiye edilen yatırımlar da düşülerek net sermayeye bakıldığında ise giden yatırımın son devirde gelen yatırımdan daha fazla olduğu görüldü. İstatistik data olan 1991 yılından bu yana birinci kere 2023 ve 2024’te giden yatırım, gelen yatırımdan daha yüksek hale geldi. 2023’ün tamamında gelen her 100 dolarlık “sermaye” nitelikli net yabancı direkt yatırıma karşılık, Türkiye’den 103,61 dolar yurt dışına yatırım gitti. 2024 Ocak-Ağustos devrinde ise gelen her 100 dolarlık “sermaye” nitelikli yatırıma karşılık, 104,3 dolar yurt dışına yatırım yapıldı.

Gayrimenkul alımı artarak devam ediyor
Merkez Bankası, Temmuz ayından itibaren, 2017’den bu yana olan Türkiye’deki yerleşik bireylerin yurt dışından aldığı gayrimenkullere yönelik meblağları da bilgi maksatlı istatistiklere dahil etti. Daha evvel sektörel ayrımda, öbür gayrimenkul alım ve yatırımlarına yönelik olarak geniş tarifli datalar sektörel istatistiklerde yer alıyordu.

2024 Ocak-Ağustos devrinde Türkiye’deki şahısların gayrimenkul alımının fiyatı, bir evvelki yıl birebir periyoda kıyasla yüzde 17,09 artarak 1 milyar 377 milyon dolara ulaştı. Türkiye’de yerleşik bireylerin yurt dışından aldığı gayrimenkulün fiyatı 2021’de 371 milyon, 2022’de 628 milyon dolarken, 2023’te sıçrama yaparak 1 milyar 782 milyon dolara ulaştı. 2024’te de bu fiyatın üzerinde oluşma ihtimali belirdi. Yıllıklandırılmış meblağda da 2024 Ağustos ayı itibariyle 1 milyar 983 milyon dolarlık gayrimenkul alımı yapıldı.

MEHMET KAYA / EKONOMİM

Yabancı yatırım istikrarı bozulmaya devam ederken, Türkiye’den yurtdışına yapılan net sermaye yatırımları süratle artıyor. İKTİSAT gazetesinin bilgilerine nazaran, yılın birinci sekiz ayında net giden yatırım, gelen yatırımların yüzde 59’u düzeyinde gerçekleşti. Sermaye yatırımları açısından ise bu oran yüzde 104’ü aşarak dikkat cazibeli bir tablo ortaya koydu. Yabancı yatırım çekmekte zorlanan Türkiye, böylelikle net yatırım ihraç eden ülke haline geldi.